صندوق‎‎های نیکوکاری؛ روشی نوین اما ناشناخته

به گزارش تابناک یزد علی رغم تغییرات گسترده در حوزه فعالیت‎‎های اقتصادی در کشورمان ولی هنوز بسیاری از اقدامات خیری و نیکوکارانه در کشورمان به روش‎‎های سنتی انجام می‎‎شود.

 در این بین، صندوق‎‎های سرمایه‎‎گذاری نیکوکاری به عنوان یک نهاد مالی جدیدی، ضمن تجمیع سرمایه‌‌های خیرین، با سرمایه‎‎گذاری آن در بازارهای مالی، منافع حاصله را به مصارف نیکوکارانه مندرج در اساسنامه خود می‎‎رساند.

روش‏‏های مشارکت در این صندوق‎‎های سرمایه‎گذاری شامل اهدای اصل و سود حاصل از سرمایه‎‎گذاری به موضوعات نیکوکاری یا حفظ اصل سرمایه برای سرمایه‎‎گذار و اهدا تمام سود حاصل به موضوعات خیّری و یا حفظ اصل سرمایه و اهدای بخشی از سود حاصله به کارهای نیکوکارانه است.

دکتر "علی اکبر جعفری" صندوق‎‎های نیکوکاری را یکی از انواع صندوق‎‎های سرمایه‎‎گذاری خواند و تصریح کرد: صندوق‎‎های سرمایه‎‎گذاری یکی از شیوه‎‎های سرمایه‎‎گذاری غیرمستقیم و مدیریت شده در بازار سرمایه هستند.

وی در مورد لزوم فعالیت چنین صندوق‎‎هایی اظهار کرد: از آنجایی که معمولاً آحاد مردم از دانش و تجربه مالی برخوردار نیستند و چه بسا به دلیل نقص اطلاعات و عدم کفایت سرمایه و تجربه کافی در یک سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس دچار ضرر و زیان می‎‎شوند، روش‎‎های غیرمستقیم سرمایه‎‎گذاری که از جمله آنها سرمایه‎‎گذاری در صندوق‎‎های سرمایه‎‎گذاری مختلف است همواره مورد توصیه کارشناسان بازار سرمایه بوده است.

مدیر بورس منطقه‎‎ای یزد در این باره افزود: سرمایه‏‏گذاران در این شیوه با خرید واحدهای سرمایه‎‎گذاری صندوق، منابع خود را تجمیع می‎‎کنند و در اختیار یک مدیریت حرفه‎ای قرار می‎‎دهند تا در بازار سرمایه صرف خرید و فروش سهام یا سایر اوراق بهادار شود.

وی ادامه داد: طبیعی است که در این شیوه‎‎ی سرمایه‌‌گذاری که عملاً به جمع‌آوری وجوه سرمایه‎‎گذاران غیرحرفه‎‎ای و اختصاص آن به سبدهای سرمایه‎گذاری کارا می‎‎انجامد، با کاهش ریسک سرمایه‎‎گذاری و بازدهی مطمئن‎‎تری روبرو خواهیم شد.

به گفته جعفری، این صندوق‎‎ها در سال‌های اخیر در بازار سرمایه ایران به جایگاه ویژه‎‎ای دست یافته‎‎اند و می‎‎توان به عبارتی آنها را مدیر و حافظ سرمایه سرمایه‎‎گذاران غیر حرفه‌ای در نظر گرفت.

وی خاطر نشان کرد: اولین صندوق سرمایه‎‎گذاری در ایران از اواسط سال 1386 کار خود را آغاز کرد و با تصویب قانون توسعه ابزارهای و نهادهای مالی در سال 1388، فعالیت این صندوق‎‎ها توسعه بیشتری در كشورمان پیدا کرد.

وی گفت: امروزه این صندوق‎‎ها در اکثر کشورهای توسعه یافته به عنوان هسته مرکزی بازار سرمایه محسوب می‏‏شوند و سالانه مبالغ هنگفتی از سرمایه سرمایه‎‎گذاران را به بخش‎‎های فعال و مولد جامعه هدایت می‎‎کنند.

تجميع سرمايه‌ي خيرين براي فعاليت‌هاي نيكوكارانه

جعفری یکی از انواع این صندوق‎‎های سرمایه‎‎گذاری در بازار ایران را صندوق‎‎های نیکوکاری خواند و گفت: این صندوق‎‎ها با تجمیع سرمایه افراد نیکوکار و خیّر و سرمایه‎‎گذاری آنها در بازار سرمایه، سود حاصل از این سرمایه‌گذاری را صرف فعالیت‎‎های نیکوکارانه براساس اساسنامه آنها می‎‎کنند و فعالیت این صندوق‎‎ها بسته به موضوع نیکوکاری، زمینه‎‎های مختلفی را در برمی‎‎گیرد.

وی تاکید کرد: روش سرمایه‎‎گذاری در این صندوق‎‎ها معمولاً به این صورت است که سرمایه‎‎گذار با حفظ اصل پول و سرمایه خود، درآمد حاصل از سرمایه‎‎گذاری‎‎اش یا قسمتی از درآمد آن را به فعالیت‎‎های خیرخواهانه اختصاص می‎‎دهد.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، صندوق‎‎های نیکوکاری با توجه به لزوم جذابیت‎‎های بیشتر به عنوان یک روش جدید برای خیّرین و نیکوکاران، از مزیت‎‎های نسبی در مقایسه با شیوه‎‎های سنتی نیکوکاری برخوردار است و به نظر می‏‏رسد باید با فرهنگ‎‎سازی در مورد آنها، عموم مردم و خیّرین و نیکوکاران را با این روش آشنا کرد.

وی در این رابطه متذکر شد: از آنجایی که عده زیادی از این خیّرین نیز معمولاً  بواسطه  شرایط سنی  یا نازل بودن سطح دانش و آگاهی‎‎های مالی به سختی با چنین ساز و کارهایی آشنایی می‎‎یابند، لذا باید آموزش و فرهنگ‎‎سازی به گونه‎ای باشد که بدگمانی و سوء ظن به اصل قضیه از بین ببرد و مزایای این نوع سرمایه‎‎گذاری خیرخواهانه به خوبی روشن شود تا زمینه ورود این افراد فراهم شود.

جعفری اظهار کرد: شاید لازم باشد که برای ورود چنین اشخاصی ساز و کارهای بازار سرمایه نیز هم از حیث اسلوب و روش و هم از حیث مبنای فقهی و شرعی تبیین شود تا نگاه مثبتی نسبت به فعالیت این صندوق‎‎ها برای افراد خیر متشرع فراهم شود.

وقف، پشتوانه‌اي نظری براي صندوق‌های نیکوکاری

وی در این خصوص به سنت حسنه وقف و پیشینه بلند آن در امر نیکوکاری اشاره کرد و گفت: وقف از گذشته تاكنون به عنوان یک نهاد شرعی و مدنی بسیار کارگشا در اداره امور عمومی و از جمله فعالیت‌های عام المنفعه و نیکوکارانه در جامعه محسوب می‌شده که با حبس سرمایه، منافع آن جهت امور خیر صرف می‌شده است و لذا از حیث مبنایی می‌تواند پشتوانه نظری صندوق‌های نیکوکاری را نیز تحکیم بخشد .

جعفري در پاسخ سوال ما در باره صندوق‌های وقفی و استفاده از ظرفیت وقف در بازار سرمایه نیز گفت: صندوق‌های وقفی ظاهراً به دلیل موانع شرعی در وقف پول تاکنون شکل نگرفته است، اما اوراق وقفی که اوراق بهادار با نامی است كه به قیمت اسمی مشخص برای مدتی معین یعنی زمان تکمیل طرح، منتشر و به واقفینی که قصد مشارکت در طرح‌های عام‌المنفعه را دارند واگذار می‌شود، گزینه قابل ترویجی در این زمینه است.

وي در اين مورد افزود: اوراق وقف، اوراق بهادار غیرانتفاعی هستند که براساس قرارداد صلح به منظور وقف منتشر می‌شود و دارنده اوراق بخشی از اموال خود را بر اساس قرارداد صلح در اختیار بانی یا متصالح قرار می‌دهد تا وی همراه سایر اموال صلحی، طرح عام‌المنفعه‌ای را ايجاد و سپس از طرف صاحبان اوراق، وقف شرعی کند.

به گفته جعفري، البته براي افرادی که قصد وقف یا هدیه سهامشان به صندوق‌های نیکوکاری داشته باشند، این امکان فراهم است .

راهكارهاي توسعه صندوق‌هاي نيكوكاري

مدير بورس منطقه‌اي يزد در خصوص راهکارهای توسعه صندوق‌های نیکوکاری نیز گفت: برای ترویج و توسعه صندوق‎‎های نیکوکاری بهتر است نخست آنها را در فضاهای اداری، دانشگاهی و در میان طبقات متوسط اجتماعی که در شناخت و همراهی با چنین ساز و کارهایی معمولاً همکاری بیشتری دارند، اطلاع‎رسانی و فرهنگ‎‎سازی کنیم.

وی همچنین ارائه گزارش‎‎های شفاف از فعالیت‎‎های این صندوق‎‎ها را هم از لحاظ سرمایه‎‎گذاری‎‎های انجام شده و هم به لحاظ جهات خیرخواهانه که منافع خود را صرف آن می‎‎کنند، در تشویق و ترغیب مردم برای مشارکت بیشتر در این‎‎ صندوق‎‎ها موثر خواند.

جعفري عنوان کرد: متاسفانه در حال حاضر هیچ کار آموزشی یا تبلیغی و ترویجی مناسبی که بتواند گروه‎‎های هدف این صندوق‎‎ها، یعنی اشخاص خیّر یا موسسات خیریه و غیره را مخاطب قرار دهد و اهمیت توسعه این صندوق‎‎ها را در مقایسه با سایر شیوه‎‎های سنتی کارهای خیرخواهانه تبیین کند، انجام نشده است.

وی نقش رسانه‏‏ها در رابطه با کمک به معرفی این صندوق‎‎ها را حائز اهمیت خواند و گفت: در حال حاضر صندوق‎‎های نیکوکاری محدودی با همکاری سازمان بهزیستی در کشورمان تشکیل شده است که عایدات خود را مثلاً صرف تامین تمام یا قسمتی از قیمت زمین یا مسکن مددجویان و افراد نیازمند به صورت بلاعوض یا وام‎‎های قرض الحسنه می‏‏کنند.

جعفری با بیان این که موضوع مصارف خیرخواهانه این صندوق‎‎ها می‎‎تواند بسیار متنوع باشد، اظهار کرد: به عنوان نمونه عواید این صندوق‎ها می‎‎تواند به حمایت از زندانیان جرائم مالی عیر عمد اختصاص یابد یا می‎‎تواند موضوع آنها حمایت از کودکان کار یا بیماران خاص و سایر موارد متعدد نیکوکارانه در جامعه باشد.

وی این نوع نیکوکاری را دارای سابقه از گذشته دانست به نحوی که در گذشته و حال نیز افراد متمکن با در اختیار گذاشتن منابع خود به صندوق‎‎های موسسات خیریه، اجازه استفاده از محل آنها برای کمک به اشخاص نیازمند با ارائه تهسیلات قرض الحسنه را می‎‎دادند.

نظارت سازماندهي بورس بر صندوق‌هاي نيكوكاري

مدیر بورس منطقه‎‎ای یزد به مردم این را اطمینان داد که تاسیس، توسعه و عملکرد و نتایج این صندوق‎‎ها به عنوان یک نهاد مالی تحت نظارت سازماندهی شده‎‎ی سازمان بورس و اوراق بهادار کشور است.

وی ادامه داد: این صندوق‎‎ها مانند سایر صندوق‎‎های سرمایه‏‏گذاری باید تمام اطلاعات سرمایه‎‎گذاری خود را به صورت شفاف گزارش داده و منتشر کنند.

جعفری در پایان نیز تاکید کرد: لازم است که به جای گداپروری در جامعه به سمت توانمندی نیازمندان برویم تا دامنه فقر در جامعه محدود شود و در این رابطه صندوق‎‎های نیکوکاری یکی از شیوه‎‎های نیکوکارانه است که در آنها هم اصل سرمایه حفظ می‎‎شود و هم به سرمایه‎‎گذاری مولد می‎‎انجامد و به توسعه بازار سرمایه و بازار کسب و کار در جامعه کمک می‎‎کند و عواید آنها به صورت هدفمند صرف نیاز نیازمندان واقعی جامعه می‎‎شود.